Armut şekline benzeyen safra kesesi hayati bir öneme sahiptir. Karaciğerin ürettiği safra sıvısı safra kesesinde birikir. Safra kesesindeki kanal veya karaciğerden çıkan ortak safra kanalı tıkandığında ani ağrıya neden olabilir. Safra kesesi nedir? Safra taşları nasıl düşer?
Safra kesesi ne işe yarar ve görevleri hakkında bilgi
Vücutta en önemli organlardan birisi olan safra kesesinin önemli görevleri bulunur. Safra kesesi karaciğerde üretilmiş olan safra sıvısı güvenli bir şekilde depolanır. Kişilerde yaşanan özellikle açlık durumunda safra sıvısı da safra kesesinin içerisinde bulunmaktadır. Safra sıvısı burada depolanır. Kişide yaşanan sindirim esnasında da safra kesesi kasılarak bu sıvı da bağırsağa boşaltılmaktadır.
Safra kesesi sayesinde vücut da gerekli transferi gerçekleştirmektedir. Safra sıvısının emilimi ve depolanması konusunda safraya büyük rol düşer. O nedenle safra kesesi büyük bir önem taşımaktadır. Vücutta önemli bir konumda bulunan safra kesesinin boyutu 50 ml olarak bilinmektedir. Hacmini gerektiği takdirde 6 katına kadar çıkarabilen safra kesesi 10 katına kadar yukarı da çekilebilir.
Mideye gıda girdiği anda safra organı da kasılarak yaklaşık yarım saat bir süre içerisinde bunun büyük çoğunluğunu da bağırsağa boşaltır. Ayrıca hemen sonrasında yaklaşık bir saat içerisinde yeniden depolama başlar. O nedenle sağlık konusunda safra kesesi de çok önemli bir yere sahip olması ile bilinir.
Safra Kesesi ile ilgili merak edilenler
Vücut için çok önemli bir yere sahip olan safra kesesi özellikle yağda eriyen vitaminlerin emiliminde önemli bir rol oynamaktadır. Karaciğerde üretilen safra daha sonra safra kanalı ile birlikte bağırsağa dökülmektedir. Bu nedenle safra kesesinin görevi de safra sıvısının depolanmasını sağlamaktadır.
Vücutta sindirim gerçekleşirken safra kesesinde kasılmalar meydana gelir. Bu şekilde safra kesesinde biriken sıvı da bağırsağa boşaltılmaktadır. Bu şekilde yağlı olan maddelerin emilimi de sağlıklı bir şekilde gerçekleşmektedir. Hacmi yaklaşık 50 ml olan safra kesesinin belli dönemlerde hacminde de artış görülebilir.
Safra kesesi taşı neden olur?
Vücut işleyişinde önemli bir yere sahip olan safra kesesinde safra depolanmaktadır. Bu safra kesesinde çeşitli nedenler ile safra taşı da oluşur. Safra kesesinde oluşan taşlarının nedeni tam olarak bilinmektedir. Buna göre safrada gereğinden fazla kolesterol ve ya billirübinin yer alması sonucu safra doğru bir şekilde boşalma yapamaz. Bu da safra taşı oluşumuna neden olmaktadır. Safra kesesinin dengesinin bozulması ile de safra taşı ortaya çıkabilir. Bu nedenle safra taşında çamur olarak da bilinen yaklaşık 2 mm boyutundan küçük taşlar safra kesesinde yer alır. Bazı bünyelerde safra kesesi taşı daha fazla görülmektedir.
Safra kesesi ameliyatı ve taş tedavisi nasıldır?
Hastalığın ve komplikasyonlarının tedavilerinde çeşitli yöntemler kullanılır. En sık kullanılan yöntem laparoskopik ameliyatlardır. Safra kesesi ameliyatlarının %5''ten daha azı açık ameliyat ile gerçekleşir. Açık ameliyat yapılmasının en önemli sebebi karın içerisinde önceden geçirilmiş ataklar ya da ameliyatlara bağlı oluşmuş yapışıklıklardır. ERCP ve PTK gerekli olan durumlarda kullanılan diğer tedavi yöntemleridir.
Safra kesesi taşı tedavisi için safra kesesinin alınması işlemi kolesistektomi olarak isimlendirilir. Altın standart kolesistektomi yaklaşımı ise laparoskopik ameliyatlardır. Çeşitli nedenlerle ameliyatın laparoskopik olarak gerçekleştirilmemesi halinde açık ameliyat yöntemi tercih edilebilir. Cerrahi işlem sırasında kesenin bırakılarak sadece taşların alınması günümüzde akılcı bir yaklaşım olarak kabul görür. Bunun sebebi hastalarda yaklaşık 1 yıl içerisinde tekrar taşların meydana gelmesi ve komplikasyon oluşma riskidir.
Genel anestezi altında gerçekleştirilen laparoskopik kolesistektomi ameliyatında operatör hekim hastanın karın bölgesinde 3-4 adet insizyon (kesi) gerçekleştirir. Bu insizyon bölgelerinden küçük ve ışıklı ameliyat aletleri hastanın karın boşluğunun içerisine sokulur ve safra kesesinin çıkarılması sağlanır. Hastalar ameliyat sonrasında bir süre gözlenir ve istenmeyen bir durumla karşılaşılmaması halinde genellikle aynı gün veya operasyon sonrası günde taburcu edebilirler.
Laparoskopik kolesistektomi ameliyatı olan kişilerde ishal gelişmesi normal kabul edilir. Bu durum ameliyat sonrasında, kişilerde safranın direkt olarak karaciğerden ince bağırsağa geçişinden kaynaklanır. Konsantre forma geçemeyen safra bağırsaklarda laksatif etki gösterir ve dışkının sulu hale gelmesine neden olur. Bu durumun üstesinden gelmede atılacak en önemli adımlardan biri öğünler ile birlikte yağ içeriği yüksek gıdaların tüketiminden kaçınmaktır.
Cerrahi dışında medikal tedavi ve litotripsi adı verilen yöntem ile de safra kesesi taşlarına müdahale edilebilir. Medikal tedavi günümüz şartlarında gelişen ameliyathane ve prosedür şartları nedeniyle tercih edilir. Opere olması olanaksız olan kişilerde özellikle kolesterol kaynaklı oluşan taşlarda ursodiol etken maddeli ilaçlara başvurulabilir. Bu ilaçların kullanımında günde 2 ile 4 kez değişen dozlarda alınması, safra kesesi taşlarını geçirmelelerinin yılları bulabilmesi ve tedavinin sonlandırılmasını takiben hastalarda tekrar taş oluşumunun gözlenmesi gibi problemlerle karşılaşılabilir.
Litotripsi ameliyat dışı safra kesesi taşı tedavisinde başvurulabilen bir diğer yöntemdir. Bu uygulamada kişiye şok dalgaları verilerek taşlarının daha küçük parçalara ayrılması sağlanır.
Safra kesesi taşı gelişiminden ve taşa bağlı olumsuz etkilerden korunmak adına hekimlerin bilgisi ve önerisi dahilinde yapılabilecek bir takım beslenme değişiklikleri mevcuttur:
Kızartmalar gibi yağ içeriği yüksek gıdalardan kaçınmak ve düşük yağlı besinlerle beslenmek
Beslenme programına bağırsak hareketlerini kolaylaştırıcı etki gösteren lif içeriği yüksek gıdalar eklemek
Kahve safra kesesi taşı ve diğer hastalıklarına karşı koruyucu etki gösterebilir ancak yüksek düzeyde kafein içeren içeceklerden, yüksek yağlı süt ürünlerinden ve şeker içeriği yüksek tatlı gıdalardan diyare (ishal) yapıcı etkileri nedeniyle uzak durulması önerilir.
Sindirimi kolaylaştırmak adına öğünleri küçülterek beslenmek ve günlük en az 6-8 bardak su tüketmek yapılabilecek diğer beslenme uygulamaları arasında yer alır.
Safra kesesi taşı veya gelişme riski bulunan kişiler kilo verirken yavaş kilo verme yöntemlerini seçmesi önerilir. Hızlı şekilde kilo vermek hem safra kesesi taşı gelişimine hem de diğer sağlık problemlerine neden olabileceği için dikkatli olunmalıdır.
Safra kesesi taşı belirtileri ve diğer şikayetler zaman içerisinde ortaya çıkıp sonrasında kaybolabilir. Özellikle 5 saati geçen karın ağrısı şikayetinde, sarılık belirtilerinin eşlik etmesi halinde, dışkının beyaz renkte olması halinde ve bu belirtilere terleme, üşüme, titreme ve ateş gibi diğer şikayetlerin eşlik etmesi durumunda sağlık kuruluşlarına başvurmanız önerilir.
