Herkesin başına gelen kabızlık durumu ciddi bir sağlık sorunu değildir fakat insan yaşam kalitesini düşüren can sıkıcı bir durumdur. Bazı kişiler, günde 3-5 kez aralığında büyük tuvalete çıkarken, bazılarında bu durum bir hafta içerisinde 3-5 sayı aralığında seyir gösterir. 3 gün tuvalete çıkmamak sorun teşkil eder, vücut belli tepkimeler verir.
Kabızlık (Konstipasyon) nedir?
Bağırsaktaki hareketlerin güç ya da normalden daha nadir gerçekleştiği vakalara kabızlık adı verilir. Kabızlık, aynı zamanda konstipasyon olarak da bilinir. Hemen hemen herkes hayatının bir noktasında kabızlık sorunu ile karşılaşır. Bu durum genel olarak çok ciddi bir sağlık sorununa sebebiyet vermese de, belirtileri geçtiği vakit kişi kendisini çok daha rahatlamış hisseder.
Her bir bağırsak hareketi arasındaki geçen süre kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Kimi insan günde üç sefer büyük tuvalete çıkarken, kimi insan ise haftada sadece birkaç defa tuvalete çıkabilmektedir. Fakat üç ya da daha fazla gün, tuvalete çıkmamak için fazla uzun bir süredir. Normal koşullarda üçüncü günden itibaren tuvalete çıkmak dışkının sertleşmesinden kaynaklanarak zorlaşır. Haftada üç seferden daha az büyük tuvaletin yapılması durumu kabızlık olarak tanımlanmaktadır.
Kabızlık nedenleri nelerdir?
Kabızlığın genel olarak hayat tarzına dayanan pek çok sebebi olabilmektedir. Bunlar arasında normal bir diyet sırasında tüketilen besinler ve günlük hayat aktivitelerinde değişimler yaşanabilmektedir. Beslenme sırasında yeteri miktarda su ya da lifli besin tüketilmemesi başka bir sebeptir. Aşırı miktarda süt ve süt ürünleri tüketmek bazı kişilerde kabızlığa sebep olabilir. Aktif bir hayata sahip olmamak ya da tuvalet yapma isteğine karşı uzun süre boyunca direnmek kabızlığa sebep olabilir. Ayrıca stres de kabızlık için ayrı bir sebeptir.
Müshillerin ya da laksatifler gibi maddelerin uzun süreli kullanımı da kabızlığa yol açabilmektedir. Aynı zamanda antidepresanlar, demir hapları, içerisinde kalsiyum ya da alüminyum bulunan antacid ilaçları ve özellikle güçlü ağrı kesici ilaçlar da kabızlığa sebebiyet verebilmektedir. Bunların haricinde;
Çeşitli yeme sorunları,
İrritabl (Huzursuz) bağırsak sendromu,
Gebelik,
Sindirim sistemindeki sinirlerde ve kaslarda yaşanan problemler,
Kolon kanseri,
Parkinson hastalığı,
Multipl skleroz gibi nörolojik sorunlar,
Az çalışan tiroit bezleri,
Hipotiroidizm olarak adlandırılan tıbbi rahatsızlıklar da kabızlığa neden olabilmektedir.
Kabızlık Belirtileri Nelerdir?
Kabızlık belirtileri çeşitli şekilde kendini gösterir. Şayet söz konusu kişilerde;
Tuvalete çıkma sayısı az ise,
Bağırsakları boşaltmak amacıyla göbeğe veya karın bölgesine bastırma ihtiyacı hissediliyorsa,
Tuvalet esnasında zorlanma hissi varsa,
Sert veya çok küçük dışkı çıkarılıyorsa,
Tuvaletten sonra bağırsakların tamamen boşaldığı hissi yoksa,
Göbek şişkinliği varsa konstipasyon da vardır denebilir.
Bunlara ek olarak, ani kabızlığın yanı sıra karın ağrısı ya da kramp hissi, hiçbir şekilde tuvalet yapamama ve gaz çıkaramama gibi sorunlar varsa, vakit kaybetmeden doktora başvurmak gerekmektedir.
Eğer;
Kabızlık henüz başladıysa ve alınan önlemler yeterli olmakta güçlük çekiyorsa,
Dışkıda kan varsa,
İstemsiz kilo kaybı varsa,
Bağırsak hareketleri şiddetli ağrıya neden oluyorsa,
Kabızlık iki haftadan uzun sürüyorsa,
Dışkının boyutları, şekli ve kıvamında önemli ölçüde değişiklik gözlemleniyorsa yine doktora başvurmak gereklidir.
Geçmeyen kabızlık, yani kronik kabızlık için doktora başvurulduğu zaman, doktor kabızlık sebebini belirlemek için bazı testler tavsiye edebilir. Bunlar arasında;
Hormon seviyelerini kontrol etmek amacıyla kan testleri,
Makat kaslarını kontrol amacıyla yapılan testler,
Atıkların bağırsak içerisinde nasıl ilerlediğini gözlemlemek için yapılan testler,
Kolon tıkanıklıklarını kontrol etmek için kolonoskopi seçenekleri yer almaktadır.
Ayrıca bağırsak hareketleri, dışkının özellikleri, diyet ve diğer etkenlerin kaydını tutmak doğru bir tedavi yöntemi bulmaya yardımcı olabilmektedir.
Kabızlık nasıl geçer?
Kabızlık, genel olarak reçeteli tedaviye ihtiyaç duymadan kendi kendine iyileşen bir rahatsızlıktır. Pek çok vakada daha sık egzersiz yapmak, daha fazla lifli yiyecekler tüketmek ve daha fazla su içmek gibi basit düzeydeki hayat tarzı değişiklikleri kabızlığın düzelmesinde önemli rol oynamaktadır. Stressiz bir biçimde veya kesinti olmaksızın tuvalet yapabilecek kadar tuvalete vakit ayırmak da bireye yardımcı olabilmektedir. Tuvalet yapma dürtüsü hissedildiği vakit bu dürtü göz ardı edilmemeli ve en kısa sürede tuvalete gidilmelidir.
Ayrıca kabızlık tedavisi için müshil kullanımı kısa vadede rahatsızlığın belirtilerini iyileştirebilir. Fakat bu tarz maddeler dikkatli ve sadece gerektiğinde kullanılmalıdır. Bunun sebebi, bazı müshillerin ciddi negatif yan etkilere sahip olabilmesidir. Müshil ya da laksatif gibi maddeler kullanılmadan önce mutlaka bir doktor ya da uzmana danışılmalıdır. Aynı zamanda ilaç prospektüsünde yer alan talimatlar dikkatle takip edilmelidir. Eğer kabızlık hala devam ediyorsa, mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Zira bu gibi durumlarda daha güçlü bir kabızlık ilacı verilebilir. Ek olarak, kabızlığın altında yatan temel sebepler ortaya çıkarılabilir.
Kabızlığa ne iyi gelir?
Eğer başka bir sebepten dolayı doktorunuz sıvı tüketimini sınırlamadıysa, günde iki ile dört bardak daha fazladan su içmek, kabızlık ilacı kullanmaksızın iyileşmenizi sağlayabilir. Özellikle sabah vakitlerimde ılık sıvı tüketimi hastalığa iyi gelmektedir. Buna ek olarak;
Günlük diyete meyve ve sebze eklenmelidir.
Kuru erik ve kepekli tahıl tüketilmelidir.
Tuvalete çıkma isteğine karşı konulmamalıdır.
Haftanın en az dört günü egzersiz yapılmalıdır. Zira insan vücudu hareket ettiği sürece bağırsakta bulunan kaslar da daha aktif çalışmaktadır.
Müshil veya laksatif maddeleri kullanarak da kabızlığı rahatlatmak mümkün olabilir. Çok sayıda kabızlık ilacı ve müshil bulunmaktadır. Bunları çoğunlukla eczanelerden direkt, reçetesiz bir biçimde almak mümkündür. Ancak yine de bir doktora başvurmanızda fayda vardır. Doktorunuz tarafından önerilmediği takdirde, herhangi bir şey kullanmanız akıllıca olmayacaktır.
Ayrıca her müshil çeşidinin kabızlık semptomlarını hafifletmek için farklı bir biçimde çalıştığı unutulmamalıdır. Hangi çeşit kabızlık ilacı ya da müshilin etkili olacağını ve ne kadar süre boyunca kullanılması gerektiğini belirlemek için mutlaka kullanım öncesinde bir doktor ya ad uzmana danışmak zaruridir.
Kabızlığı hafifletmeye yardımcı olan bazı kabızlık ilaçları arasında öncelikli olarak lif takviyeleri yer almaktadır. Bu lif takviyeleri hacim oluşturucu laksatifler olarak da isimlendirilmektedir. Genel olarak en güvenli seçenek de bu lif takviyeleridir. Bu türdeki laksatifler bol su ile beraber alınmalıdır. Uyarıcılar yani stimülan laksatifler, bağırsaklarda bulunan kasların ritmik bir şekilde kasılmasına sebep olur. Yağlayıcılar ise dışkının bağırsak içerisinde daha rahat hareket etmesini sağlar.
Dışkı yumuşatıcılar ise dışkıyı nemlendirerek yumuşatır. Osmotik laksatifler olarak bilinen bu yumuşatıcılar, osmotik basınç farkı oluşturarak suyun bağırsak içerisine çekilmesine yardımcı olurlar. Nöromüsküler aracılar içerisinde ise opioid antagonistleri ve 5-HT4 agonistleri yer almaktadır. Bunlar, bağırsak içi hareketlerini düzenlemek amacıyla belirli reseptörlerde çalışırlar. Ancak müshiller ya da kabızlık ilaçları hastalığa bir çare olmazsa, doktorun dışkıyı manuel bir biçimde ya da cerrahi olarak çıkarması gerekebilir.
Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir?
Bebeklerde görülen;
Sindirim sistemindeki anatomik problemler,
Genetik olan bağırsak hareketlerinin yavaşlığı,
Aşırı fazla süt ve süt ürünleri tüketimi,
Sürekli katı yiyecekler ile beslenme,
Psikolojik etkenler kabızlığa neden olabilmektedir.
Bebeklerin kabız oldukları zaman bu durumu ifade edememelerinden dolayı bebeği çok iyi gözlemlemek önem arz etmektedir. Bebeklerde kabızlık olduğunu anlamak için bebeğin tuvalet alışkanlıkları dikkatlice takip edilmelidir.
Normalde her gün veya günaşırı tuvaletini yapan bir bebek, 2-3 günde bir tuvalet yapmaya başladıysa, tuvalet yaparken huzursuz oluyor ya da ağlıyorsa ve bebeğin dışkısı normalden daha sert ise bunlar kabızlık belirtileri olabilmektedir. Bebeklerde kabızlığı rahatlatabilecek hususları ise şu şekilde sıralayabiliriz:
Bebeğe yaptırılacak ılık banyolar,
Karın bölgesine yumuşakça masaj yapma,
Bebeğin poposuna vazelin gibi kayganlaştırıcılar sürmek,
Küçük egzersizler yaptırmak,
Beşinci aydan sonra yeterince büyüyen bebeklere lifli meyvelerin suyunu vermek.
Bunların haricinde bebekler için kabız ilacı, müshil veya laksatif maddeler kullanılmamalıdır. Ne olursa olsun bu tür maddelerden uzak durulmalıdır. En doğru çözüm için, bebeğinizde kabızlığı sezer sezmez, mutlaka bir doktora başvurmanız gerekmektedir.
Çocuklarda Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Çocuklarda da tıpkı erişkin bireylerde olduğu gibi;
Yeteri miktarda su tüketmemek,
Fazla süt ürünü tüketmek,
Psikolojik sorunlar,
Stres,
Tuvalete gitmeyi geciktirmek,
Hormonal dengesizlikler,
Lifli yiyeceklerin az tüketimi gibi sebeplerden dolayı kabızlık meydana gelebilmektedir.
Çocuklarda kabızlığı geçirmek için aynı şekilde yetişkinlerde kullanılan tedavi yöntemleri tercih edilmelidir. Bunlar arasında gün içerisinde su tüketimini artırmak, bol lifli sebze ve meyvelerin tüketimine yer vermek en etkili yöntemler arasında yer almaktadır. Aynı şekilde çocuklarda da doktora başvurmadan hiçbir koşul altında kabızlık ilacı, laksatif ya da müshil gibi maddeler kullanılmamalıdır.
Hamilelikte kabızlığa ne iyi gelir?
Hamilelik döneminde hem vücutta hem de hormonlarda meydana gelen değişimler, tuvalet alışkanlıklarında da değişimlere sebebiyet verebilmektedir. Bu değişimler ile beraber;
Demir ilaçlarının alımı,
Düzensiz ya da hatalı beslenme düzenleri,
Gebelik hormonunun bağırsak hareketlerinde yavaşlamaya neden olması,
Günlük hareket ya da aktivitelerde görülen azalma,
Kabızlığa yatkın bünye,
Kilo alımı kabızlığa sebep olabilmektedir.
Hamilelikte kabızlık yaşayanlar için de bazı çözümler vardır. Tıpkı yetişkinlerde meydana gelen kabızlık vakalarında olduğu gibi günlük su tüketiminin artırılması, lifli meyve sebzelere ağırlık verilmesi, spor ya da egzersiz yapılması hamilelerde kabızlık belirtilerini hafifletebilmektedir.
