Çalışmaları denetlemek, çeşitli görüşmelerde bulunmak ve projeler gerçekleştirmek için periyodik olarak Çad’a gidip gelen Başkan Yıldız, Abaşe şehrindeki Osmanlı torunlarından Muhammed Emin Türkay ile görüştü.
Yıldız, Muhammed Emin Türkay ile yaptığı görüşmeyi şöyle aktardı:
“Muhammed Emin Türkay Çad’ın Abaşe şehrindeki Osmanlı torunlarından... Ziyaretimize geldi. Dedesi geride kalan 8 Osmanlı askerinden birisiymiş. Abeşe’de ‘Cenine Türk’ (Türk Bahçesi) mahallesi adında bir mahalle var. Büyük çoğunluğu burada yaşayan yaklaşık 130 aileden oluşan bu topluluğa Türkaylar deniliyor. Türkaylar kendilerini Çadlı Türkler olarak nitelendiriyorlar. Osmanlı-Çad ilişkileri 1600’lerden itibaren başlamış. Osmanlı buraya mühendisler, mimarlar ve askeri eğitim verecek askerler yollamış. Bölge halkına bina yapmayı, tuğla yapmayı, esans yapmayı, silah yapmayı ve pek çok alet edevat yapmayı öğretmişler. Osmanlı mimar ve mühendislerinin yaptığı pek çok bina Fransızlar tarafından tahrip edilmiş. Geride Vedday Sultanının Sarayı, Ulu Cami ve Şahir giriş kapısı gibi az sayıda yapı kalmış. Ayrıca, TİKA tarafından düzenleme yapılan bir şehitlik/mezarlık bulunuyor. Ailenin elinde üzerinde Türkçe yazılar olan, silah sandığı, ibrik, at eğer takımı, asker içtima borazanı, kılıç vs. gibi bazı eşyalar kalmış. Muhammed Emin Türkay çok fazla kelime hatırlayamasa da bazı Türkçe kelimeler kullanılıyormuş.”
ÇAD’DA KONYALI BİR ÂLİM
Dernek Başkanı Mustafa Yıldız, “Dün bilvesile Milli Eğitim bakanı ile Çad’da kullanılan Türkçe kelimeler üzerine konuşurken, ilginç bir şey öğrendim. Çad’da el-Kuni lakaplı insanlar var. Kelimenin hangi dilden geldiğini bilmediğim gibi ne anlama geldiğini de bilmiyordum. Bakan bey bu kelimeden söz ederek bunun ‘Hafız’ anlamında kullanıldığını, Çad’da Kur’an'ı ezberleyenlere ‘Kuni’ denildiğini söyledi. Eskiden kendisi de bu kelimenin nerden geldiğini merak etmiş ve bir gün kayınpederi olan Melik Faysal Üniversitesi’nin kurucu rektörüne neden hafızlara ‘Kuni’ denildiğini sormuş. Aynı zamanda bir Arap Dili uzmanı olan kayınpederi: ‘Vaktiyle buraya Osmanlı döneminde Anadolu’daki Konya şehrinden bir alim gelmiş, insanlara hafızlık eğitimi vermiş, bu yüzden daha sonra hafız olanlara o alime nispetle Kuni, yani Konyalı denilmeye başlamış’ demiş. Meğer Çad’daki Kunilik (hafızlık) ile bizim Konya arasında böyle bir alaka varmış” ifadelerini kullandı.
